Recenzja: Persepolis [Komiks]

Jeśli mieliście wątpliwości, czy komiksy mogą uczyć historii i poszerzać horyzonty, to koniecznie przeczytajcie Persepolis Marjane Satrapi!

Wiele lat temu miałem styczność z Persepolis w formie animacji i przyznam, że byłem nią zachwycony. Jak się okazuje powstała na podstawie recenzowanego tutaj komiksu, o czym wtedy nie wiedziałem. Minęły lata, a w 2022 roku znowu zrobiło się głośno o Iranie za sprawą krwawo tłumionych protestów. Jest to więc dobry czas, aby odświeżyć sobie historię tego kraju. Jak się okazało, komiks jest ku temu idealnym medium.

Scenariusz

Historia przedstawiona w Persepolis to wycinek z biografii autorki komiksu, czyli Marjane Satrapi. Poznajemy ją w 1979 roku, kiedy jako 9-letnia dziewczynka obserwuje, a nawet jest uczestniczką Rewolucji Islamskiej. Zresztą bohaterce zdarza się wybiegać myślami nawet i do wcześniejszych lat swojej młodości. Ma to na celu zapoznanie nas z codziennym życiem w Iranie, jak i przybliżenie protagonistki. Komiks składa się z dłuższych i krótszych noweli, jednak można podzielić go na główne sekcje. Są nimi: rewolucja islamska, okres wojny iracko-irańskiej, emigracja w Austrii oraz powrót do Iranu.

Pomimo pokazania bardzo poważnych i często niebezpiecznych sytuacji, w Persepolis nie brakuje humoru. Zobaczymy wiele osobistych, a nawet intymnych, wspomnień, dzięki którym bardzo dobrze poznamy Satrapi. Obserwujemy, jak z dziewczynki zmienia się w kobietę i tym samym, jak dojrzewają jej poglądy. Komiks świetnie przedstawia nastroje wśród ludności Irańskiej i pozwala zajrzeć w głąb paradoksów nowej Republiki Islamskiej. Możemy także zobaczyć, z jakimi problemami borykali się ówcześni irańscy imigranci w Europie. Z jednej strony chciałoby się napisać, że to historia przedstawiająca przeciętną Irankę. Z drugiej jednak strony tak nie jest, ponieważ wiemy, że wyrosła z niej odnosząca międzynarodowy sukces artystka. Niemniej komiks nie wpada w patetyczne tony, jest autentyczny, a kolejne historyjki pożera się jedna za drugą, ucząc się przy tym wielu faktów czy ciekawostek o Iranie.

Oto opis fabuły ze strony Egmont:

Jedna z najbardziej znanych i wielokrotnie nagradzanych powieści graficznych na świecie! 

„Persepolis” to donośny głos sprzeciwu wobec narzuconego siłą religijnego reżimu. W komiksowej autobiografii Marjane Satrapi ukazuje początek rewolucji islamskiej w Iranie, swój kilkuletni pobyt w Wiedniu i powrót do kraju. Persepolis to dzieło uniwersalne, pełne niezwykle celnych obserwacji oraz obrazów, zabarwione zarówno humorem, jak i ironią czy nostalgią. Przed patosem chroni je jednak poczucie dystansu autorki, wspaniale współgrające z czarno-białymi, często symbolicznymi ilustracjami. 

„Persepolis” zostało wyróżnione nagrodą za scenariusz roku na Międzynarodowym Festiwalu Komiksu w Angoulême, a w 2007 roku powstała animowana adaptacja komiksu pod tym samym tytułem, która została nominowana do Oscara. 

Marjane Satrapi jest autorką komiksów i książek dla dzieci, reżyserką filmową i felietonistką. Mieszka w Paryżu.

Ilustracje

Nie można odmówić Persepolis charakterystycznego stylu graficznego, za który odpowiada również autorka scenariusza, czyli Marjane Satrapi. Jest to mocno uproszczona czarno-biała kreska, pasująca do komiksów ukazujących się w gazetach (co zresztą w tym wypadku właśnie miało miejsce). W innej serii obrazkowej mogłoby to razić, ale w tym wypadku świetnie współgra z historią, z początku „opowiadaną” przez małą dziewczynkę. Szczerze mówiąc, nie potrafię wyobrazić sobie tego komiksu przedstawionego w realistycznej, wielobarwnej kresce. Utraciłby swój urok i najpewniej trudniej byłoby wtrącić doń humorystyczny ton, który pozwala nam bardzo polubić bohaterkę, a także przebrnąć przez wstrząsające i niekiedy chwytające za serce fragmenty.

Wydanie

Persepolis wydano na offsetowym papierze i oprawiono w twardą okładkę. To całkiem pokaźna publikacja licząca przeszło 350 stron, toteż na półce prezentuje się niczym książka. Nie mogę napisać o materiałach dodatkowych, ponieważ ich w ogóle nie ma. Pomimo tego same historie opisane w komiksie dostarczają wielu informacji o tym, gdzie autorka zdobywała artystyczne szlify.

Wydanie	2022
Seria/cykl	MISTRZOWIE KOMIKSU KANON KOMIKSU
Scenarzysta	Marjane Satrapi
Ilustrator	Marjane Satrapi
Typ oprawy	twarda
Data premiery	09.11.2022
Liczba stron	352

Werdykt

O niewielu tytułach wspominałem tak często osobom niezainteresowanym komiksami, jak właśnie o Persepolis. Traktuję bowiem tę lekturę jak małe dzieło sztuki. Mamy tu do czynienia z bardzo interesującym przedstawieniem życia w Iranie na przestrzeni wielu lat. Dzięki temu, że autorka komiksu, miała jednocześnie okazję w tamtym czasie zobaczyć świat zachodni, mogła pokazać nam wiele interesujących perspektyw. W tym wypadku przedstawienie licznych spostrzeżeń, postaw, anegdot za pomocą komiksu było strzałem w dziesiątkę. Pozwoliło przełamać trudne tematy odrobinę humorystycznymi, czasem karykaturalnymi rysunkami.

Marjane Satrapi nie bała się ponadto pisać o swoich błędach młodości, co czyni przedstawioną historię autentyczną. Pozwala też zrozumieć jej perspektywę wobec obserwowanych przez nią wielkich wydarzeń. Jest to lektura, która nie tylko usystematyzuje najnowszą historię Iranu, ale jednocześnie pozwoli zrozumieć nastroje panujące wśród mieszkańców tego kraju. Persepolis na szczęście słusznie doceniono między innymi na prestiżowym festiwalu w Angouleme. Będzie to wyśmienita lektura dla wszystkich zainteresowanych historią, innymi kulturami, czy po prostu dobrą obyczajową opowieścią. Bardzo polecam.

Egzemplarz recenzencki dostarczył Egmont