Recenzja: Wielkie Wyprawy [Komiks]

Wielkie Wyprawy to kolejny po „Bogach z Gwiazdozbioru Aquariusa” zbiór prac Zbigniewa Kasprzaka, tym razem poświęcony historii.

Po Wielkie Wyprawy sięgnąłem nie jako fan Zbigniewa Kasprzaka, ale ogólnie miłośnik komiksu. Ominęła mnie fala kultowych polskich komiksów lat 80-tych, ponieważ byłem na nie po prostu za młody. Tymczasem w latach 90-tych całkowicie wsiąknąłem w historie wydawnictwa TM-Semic i DC z Batmanem, GI-Joe oraz z Transformerami na czele. Dla osoby lubiącej komiksy, nazwisko Kasprzaka nie jest obce, jednak muszę przyznać, że jest mi trochę wstyd, że nie miałem wcześniej okazji zobaczyć namalowanych przez niego zeszytów. Toteż wydanie zbiorcze jego prac pod tytułem Wielkie Wyprawy potraktowałem jako swoiste korepetycje. Zbiór historii zaprezentowanych w komiksie wyraźnie krąży wokół wydarzeń historycznych, czy przedstawione scenariusze i kadry są już archaiczne? Pora się przekonać!

Scenariusz

Co prawda na co dzień lepiej odnajduję się w komiksie science fiction, to zapowiedziany historyczny charakter opowiadań mnie nie przestraszył. Co ciekawe, sam Zbigniew „Kas” Kasprzak napisał, że najgorzej odnajduje się w opowieściach współczesnych, a lubi uciekać w przyszłość, bądź właśnie przeszłość. Cały album otwiera przedmowa Adama Ruska Przez stulecia, czyli Zbigniewa Kasprzaka jarmark sensacji. Nawiązanie do mistrza reportażu, czyli Egona Erwina Kischa jest tutaj jak najbardziej na miejscu. Kas jest docenianym artystą, co potwierdziła mi lektura Wielkich Wypraw. Jednak nie zawsze świetne rysunki szły w parze ze scenariuszem, ale o tym szczegółowo napiszę dalej w mojej recenzji. Zbiorczy album można bowiem podzielić na pewne sekcje.

Wielkie Wyprawy

To zbiór trzech historii o Krzysztofie Kolumbie (ta część rysowana od 1984, ale wydana w 1986), Magellanie (1984, wydana w 1987) oraz Jamesie Cooku (rysowana od 1985, wydana w 1988). Wszystkie trzy tomy zbiorczo ukazały się w roku 1990 i w takiej też formie trafiły do recenzowanego albumu. Rozdział poświęcony Krzysztofowi Kolumbowi, pomimo że rysowany grubą kreską, jest czytelny i niezwykle klimatyczny. Historia przedstawiona jest na pożółkłych kartkach, z kolei dialogi i dodatkowe przypisy zapisane są niespotykaną czcionką imitującą odręczne średniowieczne zapiski. Dalszy tom o Vasco da Gamie i Magellanie już nie korzysta z tego zabiegu, choć zachowują klimat poprzez przytoczenie licznych przypisów na namalowanych pergaminach.

Kreska dwóch pierwszych tomów jest do siebie bardzo zbliżona. Od razu widać, że Kasprzak nie miał problemu z przedstawieniem mimiki postaci. Kolory również są bardzo trafione. Przy ostatnim tomie poświęconym Cookowi widać ewolucję kreski rysownika. Poszczególne strony mają już bardziej uporządkowane kafle z rysunkami. Na szczęście nie tylko obrazy są w Wielkich Wyprawach ciekawe! Pomimo że nie pasjonowałem się za bardzo wyprawami do „nowego świata” nie raz złapałem się na tym, że doczytywałem w internecie niektóre rzeczy. Scenariusz autorstwa Stefana Weinfelda najeżony jest bowiem licznymi ciekawostkami — oprócz dostarczenia wielu informacji skłania do ich dalszego poszukiwania.

Łzy Bałtyku

To najstarszy komiks Kasa przedstawiony w albumie zbiorczym. Pochodzi z 1982 roku i nie pokryto go kolorem. Tak jak pierwsze opowiadania o odkrywcach, tak tutaj znajdziemy grubą kreskę i część kafli łamiących porządek na stronie. Scenariusz Marii Olszewskiej-Wolańczyk opowiada w miarę przewidywalną historię. Dobrze zapoznać się z rysunkami Łez Bałtyku, aby zobaczyć jaka ewolucja dokonała się w warsztacie rysownika.

Kamień, Pierwsza Lekcja i Uniesienia

Dwie pierwsze historie napisane zostały przez Tomasza Kołodziejczaka. Do tej pory kojarzyłem go głównie z pracą dla wydawnictwa Egmont Polska oraz aktywności na rzecz rozwoju komiksu w Polsce. Kamień i Pierwsza Lekcja powstały odpowiednio w 2011 i 2018 roku i wyglądają szczególnie ciekawie w kontraście z kreską Łez Bałtyku. Są to historie traktujące głównie o XX wieku w kontekście historii Polski. Najbardziej jednak do gustu przypadły mi Uniesienia z 2001 roku, gdzie za scenariusz odpowiadał sam Zbigniew Kasprzak. Podobały mi się głównie ze względu na swoją symbolikę i pomimo że fabuła traktuje głównie o przemianach ustrojowych, to zaskakująco dobrze obrazuje i dzisiejsze trendy. Trzy komiksy są na tyle krótkie, że spokojnie można je określić mianem nowel. Są dobrą rozgrzewką przed kolejnym, tym razem dwuczęściowym komiksem umieszczonym w Wielkich Wyprawach.

Podróżnicy

Zupełnie się tego nie spodziewałem, ale Podróżnicy (wydani w połowie lat 90-tych) skradli moje serce. Nie mogłem tego podejrzewać, ponieważ historie o kolonizacji nowego kontynentu i kontaktach z Indianami raczej nigdy szczególnie mnie nie interesowały. No może poza filmem Zjawa, za który Leonardo DiCaprio dostał wreszcie Oscara. Poza grą aktorską główne skrzypce grała tam natura i ciężki klimat. Czytając Podróżników, lokacje i klimat były równie ważne co bohaterowie. Z pewnością nie byłoby to możliwe bez świetnych rysunków Kasprzaka, które szczególnie dobrze oddawały piękną naturę Kanady.

Komiks ma też świetną fabułę, za którą odpowiada Bran MacLeod… nazywający się zupełnie jak główny bohater. Trochę to podejrzane, tym bardziej że o scenarzyście nie znalazłem żadnych dalszych informacji. Wracając jednak do Podróżników, to MacLeod jest emigrantem z Europy szkockiego pochodzenia. Ucieka z wysp przed Anglikami i spotyka na swojej drodze Francuza, niejakiego Kerouaca. Jak się domyślacie, przeżywa z nim wiele niebezpiecznych przygód. Zdecydowanie historia ta nadaje się na ekranizację filmową. W roli wspomnianego Bretończyka widziałem przez cały czas Daniela Day-Lewisa. Potrzebujemy więcej tak dobrych komiksów!

Srebrna Tabakiera, Sobiescy w Krakowie

Po wysoko postawionej poprzeczce w Podróżnikach wracamy do wcześniejszej twórczości Kasa z lat 80-tych. To dwie kolejne nowele, tym razem autorstwa Zofii Bieniarz. Chciałbym napisać coś dobrego o dialogach, historii, ale niestety ratuje je tylko kreska mistrza. Szczególnie Sobiescy w Krakowie, gdzie komiks wygląda, jakby był wykonany techniką drzeworytu.

Spadająca Gwiazda — Marylin Monroe

To kolejny wyjątkowy pod względem wizualnym komiks. Jak czytamy we wstępie, został wykonany techniką koloru bezpośredniego. Każdy kadr wygląda nawet nie tyle komiksowo, ale jak obraz. Za scenariusz odpowiada małżeństwo Jean-Francois i Maryse Charlesów. Mamy tu przedstawioną serię wydarzeń z życia Monroe. Przyznam, że dzięki temu dowiedziałem się paru ciekawostek. Mimo to historia jest na tyle niedopowiedziana, że wymagałaby od nas lepszej znajomości życiorysu gwiazdy, albo doczytywania faktów o niektórych postaciach w niej występujących. Pochodzące z 2006 roku dzieło wieńczy zbiór komiksów. A oto co o Wielkich Wyprawach napisał wydawca.

Oto opis fabuły ze strony Egmont:

Słynni podróżnicy Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan i James Cook wyruszają w swoje największe i najcenniejsze dla ludzkości wyprawy… We wschodniej Kanadzie na początku XIX wieku kwitnie handel futrami, a ich transportem zajmują się ludzie zwani Podróżnikami… Piękna i utalentowana gwiazda kina wszech czasów Marylin Monroe mierzy się ze swoim losem, przeżywając wzloty i upadki… Te i inne opowieści o ogólnie pojętej tematyce historycznej zawarte w niniejszej szczególnej antologii stworzył wybitny polski rysownik opowieści graficznych Zbigniew „Kas” Kasprzak. 

Tom „Wielkie wyprawy” zbiera różnorodne komiksy pierwotnie wydane w latach 1982–2018, czyli na przestrzeni niemal całej twórczości Kasa: tytułowe „Wielkie wyprawy”, „Łzy Bałtyku”, „Kamień”, „Pierwsza lekcja”, „Uniesienia”, „Podróżnicy”, „Srebrna tabakierka…”, „Sobiescy w Krakowie” oraz „Spadająca gwiazda”. Publikację wzbogacają wstęp napisany przez Adama Ruska oraz galeria wcześniej niepublikowanych plansz i szkiców. Gratką dla fanów twórczości autora są okładka całego albumu i grafiki, które Kas narysował specjalnie do tego wydania. Pierwszy tom dzieł Zbigniewa Kasprzaka „Bogowie z gwiazdozbioru Aquariusa” zbiera stworzone przez niego komiksy science fiction.

Wydanie

Już na samym wstępie należałoby opisać samą okładkę. Została namalowana przez Zbigniewa Kasprzaka specjalnie dla tego wydania Wielkich Wypraw. Widzimy na niej kolaż elementów z poszczególnych opisanych wcześniej historii. Sama kolorystyka spisu treści czy tylnej płaszczyzny okładki nie do końca przypadły mi na początku do gustu. Jednak brak efekciarstwa w sumie opisywanemu wydaniu służy. Co do jakości papieru i twardej oprawy nie mam żadnych zastrzeżeń.

Co zaś tyczy się materiałów dodatkowych, oprócz wspomnianego wstępu Adama Ruska, pod koniec albumu znajdziemy parę zebranych wypowiedzi Zbigniewa Kasprzaka o jego twórczości oraz szkice do zamieszczonych historii.

Wydanie	2022
Seria/cykl	KLASYKA POLSKIEGO KOMIKSU
Scenarzysta	Zbigniew Kasprzak, Stefan Weinfeld, Maria Olszewska-Wolańczyk, Tomasz Kołodziejczak, Zofia Bieniarz, Bran MacLeod, Maryse Charles, Jean-François Charles
Ilustrator	Zbigniew Kasprzak
Typ oprawy	twarda
Data premiery	12.10.2022
Liczba stron	264

Werdykt

Dzięki Wielkim Wyprawom mamy szansę na bardzo przyjemne korepetycje z klasyki polskiego komiksu. To zbiorcze wydanie ma swoją myśl przewodnią, ponieważ wszystkie zebrane komiksy dotyczą historycznych wydarzeń. Są tu trzy szczególnie jasne punkty. Pierwszym jest zbiór trzech tytułowych komiksów o odkrywcach. Trzeba przyznać, że były niezwykle ciekawe i skłoniły mnie do zerknięcia do innych źródeł i dalszego pogłębiania wiedzy na ten temat. Kolejnym, w mojej opinii najlepszym, komiksem zbioru są Podróżnicy. Klimat przygody, niebezpieczeństwa, ciekawej fabuły idealnie współgra z kreską Zbigniewa Kasprzaka. Trzecim filarem zbioru jest historia Spadająca Gwiazda poświęcona Marylin Monroe. Ta ostatnia, już głównie ze względu na rysunki Kasprzaka. Oprócz tego jest tu parę nowelek, które pokazują przede wszystkim warsztat mistrza i jego rozwój na przestrzeni lat. Jeśli lubicie historię albo chcecie nadrobić swoje braki w polskim komiksie, zdecydowanie sięgnijcie po ten zbiór.

Egzemplarz recenzencki dostarczył Egmont